De Japanse tuin beeldt spirituele en filosofische ideeën uit die hun wortels hebben in de nationale religie van het shintoïsme en het boeddhisme. Het representeert de schoonheid van de natuur, de kwetsbaarheid van het bestaan en het verstrijken van de tijd.
Water is een belangrijk element in Japanse tuinen: fysiek in de vorm van een vijver of een beek, of symbolisch als wit grind of zand. De witte kleur symboliseert zuiverheid. In het boeddhisme wordt water gezien als yin-element dat samen met het yang-element de twee elkaar aanvullende tegenpolen vormt.
Het yang-element wordt in Japanse tuinen door rotsen gepresenteerd.
Bruggen symboliseren het pad naar het paradijs en onsterfelijkheid. Zij kunnen worden gemaakt van steen of van hout, zijn gebogen of plat.
De stenen lantaarns vertegenwoordigen de vijf elementen uit de boeddhistische filosofie. Het onderste gedeelte symboliseert de aarde, het gedeelte daarboven symboliseert het water, het volgende (de sectie om de vlam heen) beeldt het vuur uit, daarna komt het luchtgedeelte en het bovenste gedeelte staat voor de geest. De segmenten van de lantaarns drukken het idee uit dat ons fysieke lichaam na de dood terug zal keren naar zijn oorspronkelijke elementen.
Hoewel Japanse tuinen heel natuurlijk ogen, is niets aan het toeval overgelaten. Elke plant wordt gekozen op basis van esthetische principes.
Groenblijvende planten vormen het ‘karkas’ van de tuin. Bomen worden gekozen vanwege hun bloesem, herfstkleuren en wintersilhouetten. De keuze voor het type bloemen geschiedt op basis van hun bloeiseizoen. Sommige planten worden gekozen vanwege hun religieuze symboliek, zoals de lotus als heilig symbool in het boeddhisme. Mos symboliseert de tijd.
Vaak voorkomende planten in Japanse tuinen zijn Japanse kers, esdoorn, camelia, azalea, dennenboom en bamboe.
De Japanse tuin is asymmetrisch en bedoeld om erdoorheen te lopen. De tuin ontvouwt zich geleidelijk als een boekrol.
